خوب مثل همیشه تقریبا اردیبهشت زمان تست کیفیت یا همون QA-Test مودل برای نسخه جدید است. مودل ۳.۱۱ آخرین نسخه از مودل سری ۳ است و به زودی مودل وارد نسخه متفاوتش در سری ۴ خواهد شد. مثل همیشه با مدیریت و هماهنگی کم نظیر Helen فرایند تست‌ها شروع شد و موارد یکی یکی ثبت و بازدید و بررسی شدند. بعضی تست ها در حد چند دقیقه بود و برخی شاید یک ساعت وقت می گرفت. از تست هایی با دستور العمل‌های محدود به ۴ یا ۵ قدم تا تست‌هایی با بیش از ۳۰-۴۰ قدم با جزییات مهم.

این سری در جریان امکانات جدید مودل، پلاگین جدیدی هم در بحث آنالیز وضعیت ظاهری یک درس با همکار مجموعه Brickfield اضافه شد. خیلی خوشحالم که فرصت مشارکت در تست این ابزار جدید که در هسته مرکزی مودل قرار گرفته،‌ را داشتم. کیفیت آموزش مجازی بعد از کرونا قطعا یه سروگردن بالاتر رفته و نیازهای جدیدی رو هم طلب کرده است. حالا به زودی این ابزار را خواهید دید.

در تست‌هایی که برای مودل انجام می‌شود هر دفعه سعی کردم نکته جدیدی را در میان گذارم. اصولا در مودل چندین لایه تست کنترل کیفیت انجام می‌شود. مثل peer review برای هر قطعه از تغییر در کد، و یا تست‌های کیفیت در زمان افزودن کد به هسته اصلی مودل، همچنین انجام تست‌های اتوماتیک از نوع phpunit و behat. اما در جریان تست‌های کنترل کیفیت در بحث عملکرد نرم افزار و امکانات جدیدش، قسمت کاوش انسانی شاید جنبه متفاوتی باشد. یعنی برای چیزهایی در جریان یک نیاز و عملکرد در محیط مودل که مستند نشده یا به نظر نرسیده و به اصلاح از جنس human exploratory است این امکان فراهم می‌شود که ابزار مذکور با تغییراتی کوچک و با حساسیت انسانی کشف بشه و بهبود پیدا کند، که به شخصه برای من بسیار جذاب است.

خلاصه امسال آخرین نسخه از سری مودل ۳ تا چند روز دیگه بیرون می‌آد و دیگه بعدش میریم سراغ مودل سری ۴ با داستان‌های متفاوتش…

حالا که حدود یک سال از دنیاگیری (پاندمی) عجیب کرونا گذشته،‌ قطعا یکی از موضوعاتی که دغدغه ذهنی خیلی از کسانی که مجبور شدن شرایط کاری خودشون رو به‌صورت دورکاری دنبال کنند، این است که مزایا و معایب دورکاری چیه و چه تاثیری توی زندگی کاری و خانوادگی داشته است؟

یکی از چیزهایی که از همان سال‌های تاسیس شرکت فودل دغدغه بود امکان رسیدن به یک شرکت کاملا دورکار و مجازی بود. یعنی اینکه با توجه به جنس کار شرکت،‌ و پیشرفت تکنولوژی رایانه‌ای، چطور میشه دورکاری موثر و مفید را در شرکت پیاده کرد و به سمت یک شرکت رسمی ولی کاملا مجازی رفت؟

البته اینجا چیز دیگری توی ذهنم مطرح است:
برای شرکت فودل شاید شروع دورکاری برای کارمندان موضوع خیلی پیچیده و سختی نبود و عملا خیلی کم‌کم این اتفاق (سال‌ها قبل از شروع کرونا و تحمیل شرایط خاصش) توی شرکت ما شروع شده بود. ولی از لحاظ اداری این موضوع کمی چالش برانگیز بود، چرا که وجود یک دفتر ثابت حداقل در بحث بیمه و مالیات موضوعی نبود که بشود به جایی رسید که به‌صورت کامل شرکت را هم مجازی کرد!

اما در دوره کرونا این موضوع جنبه‌های جدید خودش رو نشون داد که شاید کمتر بهش فکر کرده باشیم. مثلا از طرف اداره بیمه وقتی قرار بود مرتب سرکشی صورت بگیرد حتما و حداقل می‌بایست یک نفر در دفتر حضور داشته باشد و در شرایطی که در زمان‌های اوج و پیک شیوع کرونا، قرنطیه و محدودیت های رفت و آمد پیش آمد، و یک نفر ناچار بود حتما در دفتر به طور دائم حضور داشته باشد، کمی موضوع را به چالش می‌کشید. یعنی نبود مکانیزمی برای شرایط بحث بیمه شرکت‌هایی که تمام کارمندانش غیرحضوری و آنلاین کار می‌کردند ولی مامور بیمه می‌بایست حضوری سرکشی کند و حتما و حداقل یک نفر می‌بایست در این شرایط در دفتر حضور داشته باشد.

البته این امکان حضور یک نفر در دفتر کار از جنبه‌ای تجربه خاصی می‌شود، چرا که ارزش فرصت تجدید دیدار و امکان گپ زدن حضوری را هم به خوبی نشان می‌دهد و وقتی که مدتی ازش دور یا محروم باشی، بهتر می‌فهمی که چقدر انسان‌ها به تعامل غیرمجازی در محیط کار نیاز دارند و به طور کامل دور کاری چقدر اذیت کننده است و گاهی زمان چقدر کند می گذرد. حتی گاهی تمرکز کافی و انگیزه کار کردن را هم از دست می‌دهی به خصوص که یک سال مداوم چنین حالتی را تجربه کنی. گویی فقط خودت هستی و خودت.

امیدوارم شرایط با شروع واکسیناسیون و رفع این خطر عجیب دوباره برگرده به وضعیت بهتر و اوضاع روبراه بشه.

به امید خدا.

قبلا هم درباره کمی درباره رابطه مدرسه مجازی و مودل نوشته بودم. حالا که کرونا جا خوش کرده و مدارس از دبستان تا دبیرستان ناچار از ورود به تجربه جدید و متفاوتی هستند، تقریبا به شکل بی نظیری حداقل در ایران رشد استفاده مدارس در استفاده از محیط پر قدرت مودل مشخص است. در این میان یکی از چیزهایی که قابل ستایش است، معلم‌هایی هستند که در استفاده از مودل و ابزار آن برای تعریف یک فرایند آموزشی در قدم‌های اولیه‌شان خیلی خوب تلاش کرده و حقیقتا برنامه درسی کم نظیری را تولید می‌کنند. وقتی بحث محتوای آموزشی می‌شه شاید اول از همه یاد فایل PDF و PowerPoint و کلیپ بیفتیم و خوب تجربه تهیه فیلم‌های آموزشی یک طرفه هم مدت‌ها بود که وجود داشت و شما خیلی راحت می‌توانستی آنها را در اینترنت و به‌طور خاص در آپارات پیدا کنید. اما…

اما اگر قرار باشد کل سال تحصیلی در فضای مجازی باشد، در کنار جلسات آموزشی آنلاین خیلی مهم است که طی هفته‌ای که معلم‌ها به‌خصوص در دوره دبستان شاگردان را نمی‌بینند، فضای آموزشی را در محیط مودل تا حد خوبی تعاملی کنند. یعنی در کنار برگزاری کلاس‌های آنلاین همزمان بر بستر ابزاری چون بیگ‌بلوباتن و ادوبی‌کانکت، داشتن تعامل با دانش‌آموزان نه به‌طور همزمان، بلکه به واسطهٔ یک محتوای تعاملی غیرهمزمان با کیفیت، بسیار ضروری و مهم است.

مثلا اینکه: چطور از تالارگفتگو در مودل استفاده کنیم تا شاگردان بتوانند جواب عمومی معلم یا جواب خصوصی به سوالشان را نه‌تنها دریافت کنند بلکه تشویق به طرح سوال شوند، یا اینکه ماژول دیتابیس ابزاری برای کار گروهی و تعاملی بین بچه‌ها و معلم باشد و بچه‌ها یادبگیرند چطور یافته‌هایشان را در کاوش‌های شخصی، طبقه‌بندی‌شده با دیگران به اشتراک بگذارند، یا ابزار واژه‌نامه چطور به‌عنوان کتابخانه یا دفترچه یادداشت درس علوم بشود. همه این‌ها نیازمند جسارت تجربه و تلاش معلم‌هایی است که این چالش تولید محتوای تعاملی را فرصت می‌بینند و با مودل ارتباط خوبی ایجاد می‌کنند.

سه ماه اول امسال از فروردین تا خرداد ۹۹ تقریبا یک دستگرمی شتاب‌زده و سخت ولی مقدماتی برای معلم‌ها و مدرسه‌ها بود تا فضای مجازی آموزش را به شکل جدیدی تجربه کنند، اما تابستان فرصت یادگیری کوتاه و تست و آزمایش بود و حالا که سه ماه از شروع سال تحصیلی جدید کرونایی گذشته، تجربه‌های پخته در مدارس فودلی و مودلی قابل مشاهده است و خودش را نشان می‌دهد.

تولید محتوا حالا دیگر فراتر از صرفا درست کردن یک فیلم کوتاه یا پاورپوینتی است که بر روی تخته‌ها و دیوار کلاس‌ها از طریق ویدیوپروژکتورها پخش می‌شه. تولید محتوا موفق در مدارس فارغ از اندازه و اعتبارشان، وابسته به توانمندی و خلاقیت و جسارت معلم‌هایی است که خود را در معرض یادگیری جدیدی قرار می‌دهند. و شاگردانی که از لحظه به دنیا آمدنشان در خانه‌ با گوشی موبایل و کامپیوتر مواجه بودند در تعامل با این محتوای آموزشی کیفیت آموزشی آن را به صورت واقعی به چالش می‌کشند.

هر چند مدت‌های مدیدی است که مشغول تدریس مودل هستم، و سعی کردم به سهم خودم یکی از شعارهای معروف مودل «Empowering Educators to Improve our World» را در آموزش کار با مودل پیاده کنم، ولی به معلم‌هایی که در تولید محتوای تعاملی و فرایند محور در محیط مودل در طی این چندماه حقیقتا گل کاشتند و من هم فرصت مشاهده تجربه‌شان را داشتم، دست‌مریزاد می‌گم و خوشحالم که از آنها چیزهای جدید آموختم.

چند سال پیش مطلبی را در رابطه با آموزش از راه دور می‌خوندم که خیلی بهم کمک کرد فهم متفاوتی از دنیای آموزش مجازی یا آموزش آنلاین داشته باشم و اون داستان آموزش از راه دور بود. به نظرم رسید شاید خوب باشه خلاصه آنچه به یاد دارم را اینجا بهش اشاره کنم.

خوب شما اگر عبارت آموزش از راه دور را بشنوید اولین چیزی که به نظرتان می‌رسد چیه؟

آموزش از راه دور الزاما ارتباطی با نوع ابزاری که برای این ارتباط استفاده می‌کنید ندارد! همین که شما به عنوان شاگرد با معلم یا معلم‌هایی یا با یک مدرسه‌ای، آموزشگاه یا دانشگاهی در جای دیگری ارتباط داشته باشید و به صورت فیزیکی در آن مکان حاضر نباشید و یادگیری سیستماتیکی را از راه دور دنبال کنید، یعنی در چتر آموزش از راه دور هستید.

مثلا از طریق مکاتبه یا همون نامه‌نگاری باهاشون در تعامل باشید و مطلب و کتاب ها رو بخونید و جواب تکالیف و تمرین‌هایی که برایت پست شده است را پس بفرستی و دوباره بازخورد را به همین ترتیب بگیرید. شاید برخی از شما فیلم تختخواب سحرآمیز را دیده باشید که در جریان جنگ جهانی دوم یک خانم در یک روستا با استادش (که درس جادوگری و تردستی می‌داد) درس می‌خوند و چند بچه در کنارشون قرار می‌گیرند و ماجراهایی را رقم زدند. یادگیری او کاملا از راه دور بود و از طریق مکاتبه که کتاب ها و ابزار درسش را از طریق پست دریافت می‌کرد.

یا شاید مجموعه تلویزیونی اسکیپی: کانگوروی بوته زار یادتون باشه که یک کانگور در یک منطقه حفاظت شده در استرالیا با یک پدر و پسر مشکلاتی برایشان پیش می‌آمد و حلش می‌کردند. اگر یادتان باشد اون پسربچه از طریق ارتباط رادیویی درس‌هایش را می‌خواند و تکالیفش را انجام می‌داد، چون جایی که زندگی می‌کرد از جایی که مدرسه قرار داشت، بسیار بسیار دور بود.

حتی آموزش از طریق تلویزیون و امروز از طریق موبایل و اینترنت، همه و همه شیوه‌های مختلفی از آموزش از راه دور یا distance learning هستند.

امروز با پیشرفت در تکنولوژی‌های ارتباطی با افزایش امکاناتی که مسئله و مشکلات دسترسی و فرصت را که در قالب زمان و مکان می‌شناسیم، حل کرده است. بهبود و افزایش کیفیت یادگیری به واسطه قدرت تکنولوژی، باعث شده که در زیر چتر آموزش از راه دور، یک شاخه تحت عنوان eLearning یا online learning متولد و رشد پیدا کند. آموزش الکترونیکی یا آموزش برخط (آنلاین) به‌طور مشخص به آموزش از راه دوری اشاره دارد که هم درس‌ها و هم تعامل شاگرد و معلم به‌صورت الکترونیکی و دیجیتال صورت می‌گیرد. به‌صورت مشخص‌تر یعنی برنامهٔ درسی،‌ محتوای آموزشی و ارزیابی‌ها همه دیجیتال و آنلاین هستند و کلاس درس و تعامل بر بستر فضای آنلاین است. چیزی که امروز در جریان گسترش اپیدمی کرونا به‌خوبی قابل تجربه شده است.

اما یک چیزی که خیلی مهم است اینکه آموزش از راه دور و آموزش برخط صرفا در شیوه ابزار خلاصه نمی‌شود و دانش مربوط به یادگیری الکترونیکی در کنار این ابزار است که آموزش از راه دور با کیفیت و واقعی را معنا می‌بخشد و آن را ارزشمند می‌کند. در دنیای یادگیری مبتنی بر تکنولوژی وقتی قرار است این آموزش از راه دور در فضای مجازی و بر روی اینترنت صورت بگیرد،‌ طراحی و توسعه برنامه‌های درسی با کیفیت، نیازمند کسب و استفاده از دانش تولید شده در این زمینه هم هست تا نتیجه این آموزش در عمل با کیفیت و قابل دفاع باشد. امیدوارم در ایران عزیز هم، این دانش در کنار ابزارش، توسعه و گسترش پیدا کند.

_{کپی کل یا استفاده از قسمت‌هایی از این متن با ذکر منبع مجاز است.}